Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay, giáo dục đại học ở nước ta đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức đòi hỏi cần có những giải pháp khắc phục căn bản và toàn diện. Trong đó, yếu tố hội nhập quốc tế được coi là một trong những giải pháp căn bản để đưa giáo dục đại học Việt Nam tiếp tục phát triển.
GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÒN LẠC HẬU
Giáo dục đại học là một trong những nội dung hết sức quan trọng của hầu hết các nền giáo dục quốc gia trong thế giới đương đại. Trong bối cảnh thế giới ngày càng xích lại gần nhau trong môi trường toàn cầu hóa, công tác tổ chức giáo dục đại học ở mỗi quốc gia do đó cũng cần phải thay đổi theo các mức độ khác nhau cho phù hợp.
Về nội dung, mặc dù những năm qua, chúng ta đã có nhiều cố gắng đổi mới, cải cách thay đổi nội dung giáo dục ở các cấp học theo hướng tiến bộ hơn, song nhìn chung so với một số nước trong khu vực và trên thế giới thì nền giáo dục của chúng ta vẫn còn lạc hậu, nhất là nội dung giáo dục ở bậc đại học. Cụ thể như, nội dung kiến thức đào tạo còn nặng về lý thuyết, nhẹ thực hành, chưa tạo được sự thống nhất gắn mục tiêu giáo dục với mục tiêu tìm kiếm việc làm đối với người học; chưa tạo được sự liên thông giữa các chuẩn mực giáo dục đại học trong nước và quốc tế; chương trình học còn nặng với thời lượng lớn. Còn về phương pháp và hình thức tổ chức dạy học đại học, nhìn chung chưa tiếp cận được các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học đại học phổ biến của thế giới. Mặc dù, những năm gần đây theo chủ trương của Bộ GD-ĐT, nhiều trường đại học, cao đẳng trong cả nước đã bắt đầu áp dụng phương pháp giảng dạy cho sinh viên theo phương thức tín chỉ, nhưng theo nhiều chuyên gia đánh giá thì đào tạo tín chỉ ở Việt Nam hiện chưa thực sự đúng với tinh thần của tín chỉ. Cách dạy, học vẫn chưa thoát khỏi tinh thần niên chế. Sự đổi mới về phương pháp giảng dạy trong các trường đại học hiện nay nhiều khi chỉ mang tính hình thức…
Các bất cập, hạn chế này góp phần gây nên sự tụt hậu trong giáo dục đại học ở Việt Nam và sự tụt hậu này đã và đang tác động tiêu cực đến nhiều mặt khác trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Nó cũng là hồi chuông cảnh tỉnh, nhắc nhở chúng ta cần có ngay các giải pháp để đổi mới có hiệu quả giáo dục nước nhà, trong đó có giáo dục đại học nếu không muốn ngày càng tụt hậu xa hơn so với các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
CÁC GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI
Nghị quyết 29 của Trung ương Đảng khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, nêu 9 giải pháp cho việc đổi mới giáo dục toàn diện. Từ 9 giải pháp mang tính định hướng này, tôi xin đề xuất một số giải pháp và khuyến nghị nhằm tiếp tục đổi mới hơn nữa giáo dục đại học Việt Nam trong điều kiện hội nhập quốc tế hiện nay.
Thứ nhất, cần xây dựng triết lý giáo dục trong giai đoạn hiện nay, đồng thời mỗi trường đại học, mỗi cơ sở giáo dục cũng cần có triết lý giáo dục riêng phù hợp với tôn chỉ, mục đích và hướng tới hội nhập vào sự phát triển chung của giáo dục quốc tế.
Thứ hai, việc đổi mới tư duy giáo dục hiện nay cần gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống GD-ĐT. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực như Nghị quyết Trung ương 8, khóa XI của Đảng khẳng định thì các cấp, các ngành, trước hết là Bộ GD-ĐT cần có sự thay đổi mạnh mẽ về tư duy trong tổ chức giáo dục đại học, như: thay đổi cách tuyển sinh lựa chọn “đầu vào” theo hướng thoáng hơn; cho phép các cơ sở giáo dục đại học tự đặt ra các tiêu chuẩn tuyển sinh và chịu trách nhiệm với người học bằng chính uy tín của mình; cho phép hình thành nhiều mô hình đào tạo đại học khác nhau, kiểm soát chặt chẽ “đầu ra” của mỗi cơ sở đào tạo để đảm bảo chất lượng chung…
Thứ ba, đổi mới mạnh mẽ nội dung chương trình và phương pháp dạy học theo hướng hội nhập quốc tế. Về nội dung chương trình và giáo trình cần được xây dựng, triển khai theo hướng mở, nội dung giảng dạy phải gắn chặt và phù hợp với yêu cầu thực tiễn của ngành nghề. Về phương pháp, tích cực sử dụng đa dạng các phương pháp dạy học theo nguyên tắc lấy người học làm trung tâm, giảm tối đa giờ giảng trên lớp để người học có thời gian tự học, tự nghiên cứu.
Thứ tư, tăng cường các hoạt động nghiên cứu và công bố quốc tế tiến tới quốc tế hóa các tiêu chuẩn đánh giá khoa học và các hoạt động về chuyên môn tại các cơ sở giáo dục đại học. Trước mắt, nhà nước và các cơ sở giáo dục đại học cần có các cơ chế chính sách động viên, khuyến khích các nhà khoa học nghiên cứu và tích cực công bố quốc tế các kết quả nghiên cứu. Về lâu dài, mỗi cơ sở giáo dục đại học cần đặt ra lộ trình tiến tới quốc tế các tiêu chuẩn đánh giá hoạt động khoa học và chuyên môn, đồng thời coi đây là giải pháp quan trọng để đưa giáo dục đại học Việt Nam hội nhập sâu hơn vào môi trường quốc tế.
PGS, TS PHẠM CÔNG NHẤT
(Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP Hồ Chí Minh)
