Cỏ gà chọi cỏ gà - Nguồn: TNO

Đó thực chất là loài cỏ chỉ - tức thị thân nhỏ mà dài như sợi chỉ. Dài đến đâu? Khỏi nói, nghĩa là… vô tận. Bởi những sợi chỉ ấy cứ âm thầm bò miên man trên mặt đất, tỏa lan về mọi hướng; gặp chỗ thiên thời địa lợi là lập tức ăn sâu, bén rễ, khai sinh nguyên một lùm cỏ tua tủa lá kim. Cái lùm ấy, tương lai, sẽ lại trở thành “căn cứ địa”; nơi sản sinh ra những sợi chỉ mới rùng rùng vươn ra khắp bốn phương. Cứ vậy mà sinh sôi theo cấp số nhân. Chỉ cần một bụi cỏ chỉ bỏ quên, vài tháng sau sẽ biến thành vạt. Vạt bỏ quên thành đám. Còn đám bỏ quên? Không dám nghĩ tới; bởi đương nhiên là thành… rừng! Ấy vậy nên ngày chưa có thuốc diệt cỏ, nông dân khổ với lũ cỏ này không ít. Mất cảnh giác là cây trồng bị chúng lấn sân ngay. Trừ tiệt chúng (bằng phương pháp thủ công) thì… đừng có mơ; bởi những sợi chỉ mỏng manh cứ khua là đứt; mà đứt xong sẽ lập tức tái sinh với sức sống mạnh gấp mười…

Tuy vậy, khi mọc hoang nơi những đồng, bãi, gò, đồi (chăn thả súc vật), lũ cỏ này cũng hơi… được việc. Việc làm “món chén” cho trâu bò thì khỏi tính; bởi cỏ nào cũng có dự phần. Cái khác ở loài cỏ chỉ (còn được gọi: cỏ gà) là: ngoài chuyện để ăn chúng còn được dùng để… chơi; cái trò chơi đã được cố nhà văn Thạch Lam nhắc thoáng qua trong truyện ngắn “Gió đầu mùa” của ông: …Sơn và chị chơi cỏ gà ngoài đồng còn thấy nóng bức hôi hổi…

“Chơi cỏ gà” thực chất là chơi chọi gà bằng… cỏ. Cỏ gì? Thì chính là loại cỏ chỉ - cỏ gà mà ta vừa dài hơi nói đến. Những sợi chỉ trong hành trình vươn xa, nếu vươn mãi, vươn hoài mà không gặp nơi địa lợi để cắm rễ (đất quá khô, hoặc bị các loài cỏ khác tranh tiên), chúng sẽ “đổi chiến thuật” bằng cách dừng lại. Cái đầu chỉ bắt đầu mập lên, đâm lá. Động thái này thực chất là lấy thiên thời bù địa lợi bằng cách ra thân (giả) và lá để quang hợp, thu dưỡng chất (từ trời) đưa ngược về nuôi gốc mẹ cùng các sợi chỉ anh em đang làm nhiệm vụ nơi hướng khác. Thế nhưng, nhất cận nhì viễn, trước khi nguồn dưỡng chất (quang hợp) được đưa về “trung tâm” thì phần tại chỗ đã tranh thủ trước: búi lá đầu chỉ và cả đoạn chỉ nối cùng gốc mẹ sẽ to ra rất nhanh; ấy chính là những “con gà” mà lũ trẻ tìm kiếm trong trò chơi cỏ gà.

Chơi cỏ gà gồm hai công đoạn; công đoạn thứ nhất là đi săn “gà”. Cỏ chỉ thì bát ngát; nhưng những đầu chỉ gặp cảnh thiên thời, địa… bất lợi để biến thành “gà” lại không nhiều, nên đó là một cuộc săn lùng thực sự. Tỏa đi mọi hướng mà căng mắt, dí mũi xuống đất. Tìm cỏ “gà” đã khó; tìm được “gà nòi” (tức những đầu gà to, mập, cần bự, dẻo) lại càng khó hơn. Phát hiện là hò reo, nhanh chóng xác lập chủ sở hữu nếu có đứa đi bên. Cẩn thận vạch, bứt cho khéo, không để đầu gà bị đứt khỏi cần là coi như bỏ! Cảnh săn “gà” là một cuộc phiêu lưu thực sự với đủ màn hồi hộp, căng thẳng và cũng không kém phần… gay cấn nếu có một chú “gà” nào đó bị hai hay nhiều cặp mắt phát hiện cùng lúc! Ấy vậy nhưng mà vui lắm; chỗ này í ới, chỗ kia hò la; và nghe đối phương hò la càng nhiều thì ta lại càng… thót tim; nhất là khi trong tay ta chưa săn được tên “gà” nào bộ dạng nên hồn…

Cuộc săn kết thúc lúc cả đám đều đã kiếm đủ “gà” để sẵn sàng xung trận. Tụ tập dưới bóng cây, cột trâu bò, khoe chiến lợi phẩm. Xong là bắt đầu… chọi. Thao tác chọi đơn giản lắm. Cầm phần thân (đoạn chỉ nối liền đầu gà với gốc cỏ mẹ), đưa búi lá chơm chởm bù xù nhún nha nhún nhẩy (trông giống cái đầu gà in hệt!) ra trước. Luân phiên mỗi bên sẽ dùng sức quật ngoặc cổ gà mình vào cổ (gà) đối phương. Kỹ năng thì chẳng có gì; chủ yếu là thi thố sức chịu đựng của mỗi chú “gà”. Chú nào bị gãy cổ, đứt đầu trước coi như thua, nhường chỗ cho “gà” khác thượng đài tỉ thí. Lần lượt đến lúc chỉ còn duy nhất một tên “gà” vô địch, giật giải quán quân thì cuộc so tài kết thúc. Giải thưởng cho chủ nhân của “con gà” vô địch được theo thỏa thuận từ trước, trong lúc thách đấu: có thể là một buổi chăn bò, củ khoai nướng vội hoặc… phi ngựa (tức cõng chạy) một vòng quanh bãi chăn…

Không sao! Kẻ thắng đã đành là vui; nhưng người thua cũng… vui - vì hôm nay thua mai ta lại thắng, lo gì…

Y NGUYÊN