Ngồi trên tàu du lịch dọc dòng sông Thames, chúng tôi chiêm ngưỡng những lâu đài hai bên bờ sông lúc hiện ra dưới nắng vàng rực rỡ, nguy nga, đồ sộ, lúc lại ẩn mình trong sương mù mờ ảo huyền hoặc như trong những câu chuyện cổ tích. Có lẽ vì vậy mà người ta gọi Vương quốc Anh là xứ sở sương mù.

1. Buổi sáng, trời hửng nắng. Một ngày đẹp trời trong năm ở xứ sở sương mù. Đã 6 giờ sáng mà sân bay Heathrow vẫn như đang ngái ngủ. Khoảnh khắc yên tĩnh hiếm có của một sân bay quốc tế nổi tiếng là sôi động nhất châu Âu này. Chỉ độ 30 phút sau, sân bay đã trở nên vô cùng nhộn nhịp như thường ngày. Hành khách nhanh chóng làm thủ tục rời sân bay và xuống tàu điện ngầm vào trung tâm thành phố. Chúng tôi chọn một góc ngồi thưởng thức ly cà phê capuccino với món fastfood truyền thống của xứ sở được mệnh danh là cái nôi công nghiệp của thế giới, ngắm những dòng người đông đúc ra vào sân bay, lên xuống tàu điện ngầm cũng với tốc độ công nghiệp để nhận ra rằng mình giàu có hơn họ về thời gian. Tôi đang nhàn nhã ung dung giữa London - thủ đô bận rộn vào bậc nhất nhì của thế giới.

Bầu trời London chợt mưa chợt nắng. Và những dải sương mù cứ chầm chậm trôi qua thành phố. Con tàu du lịch dọc dòng sông Thames, lướt qua dưới cầu tháp London - cây cầu có kiến trúc độc đáo nối giữa hai tòa tháp, nối hai bờ nam bắc, là nơi thu hút khá đông du khách quốc tế. Từ rất xa ở nhiều nơi trong thành phố, người ta dễ dàng nhìn thấy chiếc đồng hồ Big Ben cao trên 93m lừng lững bên bờ sông với bốn mặt hình vuông, mỗi cạnh dài 7m. Gắn liền với đồng hồ Big Ben là tòa nhà Quốc hội Wesminter hay còn gọi là tòa Nghị viện Anh với kiến trúc cổ của châu Âu, đẹp và hoành tráng. Trước cổng tòa Nghị viện Anh, phía bên kia đại lộ là quảng trường Winston Churchill. Ở đó người ta dựng tượng đài cố thủ tướng Anh Winston Churchill. Tôi nghĩ rằng mình may mắn khi được đến tận nơi đặt tượng đài ông, vì từ thời sinh viên tôi đã nghe, đã đọc và đã khâm phục vị thủ tướng tài ba này của nước Anh.

Có mấy câu chuyện về ông mà tôi nhớ đến bây giờ. Người ta kể rằng thuở nhỏ ông học tập kém, tới mức mấy chục năm sau người thầy dạy ông ở bậc tiểu học vẫn nhớ đó là cậu học trò dốt nhất lớp. Thế mà bằng nghị lực tuyệt vời, bằng sự dấn thân không ngại hiểm nguy, ông đã trở thành một nhà báo, một phóng viên chiến trường nổi tiếng, rồi trở thành Thủ tướng nước Anh ngay trong những năm đầu của cuộc chiến tranh thế giới thứ hai, được đánh giá là nhà chính trị giỏi nhất Vương quốc Anh thời bấy giờ. Ông có một câu nói nổi tiếng khi trả lời chất vấn trước viện Nguyên lão lúc nước Anh là đồng minh với các nước, trong đó có Liên Xô, để chống phát xít Đức: “Không có kẻ thù vĩnh viễn, không có đồng minh vĩnh viễn, chỉ có lợi ích dân tộc là vĩnh viễn”. Một câu nói cho tới nay vẫn còn nguyên giá trị mà nhiều người, nhiều quốc gia vẫn nhắc tới và áp dụng.

Tác giả bên tượng John Lennon - một guitarist trong ban nhạc Beatles huyền thoại. Ảnh: CTV

2. Rời London, chúng tôi đến Liverpool, rồi đi ngược lên phía bắc bằng tàu điện. Sau 3 tiếng rưỡi đồng hồ, chúng tôi đến Edinburgh, thủ đô Scotland, xứ sở nổi tiếng với rượu whisky và khá lạ lẫm với chúng ta bởi truyền thống đàn ông mặc váy. Rất may mắn, vừa đến Edinburgh, chúng tôi được chứng kiến ngay một đám cưới có cô dâu mặc xoa-rê còn chàng rể và cả phụ rể đều mặc váy. Họ rất tự nhiên, sôi nổi và vô cùng hạnh phúc, còn chúng tôi thì tò mò quan sát một cách thích thú.

Một biểu tượng có lẽ là điển hình của xứ sở Scotland là anh chàng mặc váy, thổi kèn. Biểu tượng này được đúc tượng đặt ở các khu du lịch. Còn vào những ngày nghỉ, ngày lễ thì người thật mặc váy, biểu diễn các loại kèn truyền thống trên đường phố trong khi những nghệ sĩ khác ca hát, chơi các nhạc cụ hiện đại, biểu diễn xiếc, vẽ tranh, vẽ chân dung, làm tượng người…

Các thành phố chúng tôi qua, từ London, Liverpool đến Edinburgh đều có các công trình đồ sộ. Đó là những tòa nhà công cộng như tòa nhà quốc hội, điện Buckingham, tòa hành chính, các lâu đài cổ, pháo đài xưa, viện bảo tàng lịch sử, bảo tàng nghệ thuật và một số ít tòa nhà của các lãnh chúa, vương quyền xưa, hay một vài khu nhà rộng lớn của các nhà đại tư bản, các chung cư, tòa nhà văn phòng… Còn thì hầu hết nhà ở của người Anh nói riêng, người châu Âu nói chung đều nhỏ, rất tiết kiệm diện tích cũng như tiết kiệm năng lượng, trái ngược với quan điểm nhà cao cửa rộng của người Việt Nam chúng ta. Trước hết có lẽ do điều kiện khí hậu khác nhau hình thành nên cách ăn ở khác nhau. Nước ta khí hậu nóng nên cần làm nhà cao, làm cửa rộng để thoáng đãng và đón gió, tạo không khí mát mẻ trong nhà. Ở phương Tây khí hậu lạnh nên xây nhà nhỏ, kín để giữ ấm và tiết kiệm năng lượng khi sưởi. Người Việt, theo truyền thống, hộ gia đình thường có mô hình tam đại đồng đường, thậm chí có trường hợp tứ đại đồng đường. Còn mô hình gia đình ở phương Tây đã thay đổi nhiều, thường chỉ gồm một cặp vợ chồng với từ một đến hai con và đang có xu hướng dần phổ biến mô hình gia đình chỉ có bố với một con hoặc chỉ có mẹ với một con mà thôi. Việc xây cất nhà để ở phù hợp với điều kiện tự nhiên, xã hội của mỗi dân tộc, dần dần trở thành văn hóa của dân tộc đó. Người Việt Nam làm nhà ở, ngoài việc đáp ứng nhu cầu vật chất còn là nhu cầu tinh thần, nhà cao cửa rộng thể hiện quyền uy, sự giàu có, hay ít ra cũng nở mày nở mặt với xóm giềng… Còn người phương Tây, với tư duy khoa học, thực dụng hơn, với sự tính toán chặt chẽ, hợp lý, không thừa không thiếu, điều quan trọng đối với họ là tiện nghi và chất lượng cuộc sống. Chiếc ô tô đậu trước sân đã che khuất gần nửa căn nhà của họ. Chúng tôi nói đùa với nhau: “Người Việt mình nhỏ con mà nhà thì to cao, còn người phương Tây to cao mà nhà lại nhỏ xíu”.

Rất may mắn, tôi có được quỹ thời gian, sức khỏe tạm ổn… để vi vu đây đó thưởng ngoạn phong cảnh, chiêm ngưỡng các công trình kiến trúc và thẩm nhận giá trị văn hóa của xứ người nhằm thỏa mãn ước mơ được đến những nơi mà thời học trò đã từng nghe qua lời thầy cô, đã từng đọc qua sách vở. Nền văn minh của thời đại đã làm cho không gian thu hẹp lại, con người dễ dàng đến với những đất nước, những miền đất xa xôi hơn.

HOÀNG NGUYÊN