Mới đây, Bộ VH-TT-DL đã công bố thêm 19 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, trong đó có nghệ thuật dân ca bài chòi. Điều này góp phần tạo thuận lợi cho việc xây dựng hồ sơ “Tục chơi Bài chòi mùa xuân của người Việt” sẽ được gửi tới UNESCO xem xét ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Dân ca bài chòi ở tỉnh Phú Yên có nhiều tín hiệu khởi sắc trong thời gian gần đây.
Không là cái nôi như ở Bình Định, tuy nhiên dân ca bài chòi Phú Yên lại có nét riêng độc đáo. Những làn điệu bài chòi đậm “chất nẫu” có mặt ngày càng nhiều trong các cuộc thi, hội diễn và các sân chơi nghệ thuật. Dân ca bài chòi còn là món đặc sản của Phú Yên để say lòng du khách. Chị Đinh Thị Kim Vui, một du khách người Quảng Nam, cho biết: “Tôi thấy các chương trình biểu diễn nghệ thuật ở Phú Yên gần đây đều có những bài hát dân ca bài chòi. Những bài này rất hay, rất thu hút du khách. Phú Yên lâu nay người ta biết đến nhờ Núi Nhạn, Sông Đà, bây giờ còn có cả dân ca bài chòi”.
Du khách bao giờ cũng mong thưởng thức đặc sản của nơi họ đến. Bên cạnh những giá trị về văn hóa, nghệ thuật, dân ca bài chòi còn mang đậm tính nhân văn, tính giáo dục, hướng con người đến những giá trị, chuẩn mực đạo đức cao đẹp hơn. Đó là giá trị dân gian đặc biệt, gắn với đời sống người dân. Nhiều sân chơi thiết thực cho những người có chung niềm đam mê dân ca bài chòi ở Phú Yên thể hiện rõ nét giá trị này. Từ những nghệ nhân gạo cội đến những em nhỏ cũng say sưa với bài chòi, mỗi người một kiểu hô, hát để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng người thưởng thức. Khi đến Phú Yên, bà Nguyễn Thị Đức, một người rất rành về bài chòi ở tỉnh Bình Định, có ý kiến: “Tôi thấy ở Phú Yên có nhiều người hát bài chòi rất hay. Các diễn viên mà được quan tâm, nuôi nấng thì sẽ khơi dậy niềm đam mê bài chòi. Thiết nghĩ, nếu Nhà nước quan tâm thì bài chòi sẽ sống mãi”.
Một lần dự đêm sinh hoạt ở CLB Thơ Diên Hồng, tôi nghe một thành viên ngân nga bài thơ bằng giai điệu bài chòi. Hóa ra anh là một người làm thơ nhưng mộ điệu bài chòi. Qua đó cho thấy, nghệ thuật bài chòi không chỉ phát triển ở các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp mà còn thấm sâu, tồn tại và phát triển trong các tầng lớp nhân dân. Ông Nguyễn Ngọc Thừa, nguyên Trưởng đoàn Văn công không chuyên Giải phóng Phú Yên, vẫn được gọi là “ông Thừa Bài chòi” ở phường 5 (TP Tuy Hòa), cho biết: “Mình phải dựa vào cái vốn sẵn có của dân ca bài chòi Liên khu 5 để hát. Diễn viên từ đó phải sáng tạo để hát. Như tôi từ trước tới giờ, có gì đi nữa vẫn giữ đúng bản chất của lời ca tiếng hát, điệu hò của quê hương”.
Sức sống của dân ca bài chòi ở Phú Yên đang được khơi dậy và lan tỏa. Để giữ được điều này, ngoài những con người đang giữ lửa, những gia đình có truyền thống hát bài chòi thì phải kể đến thế hệ kế thừa có mặn mà hay không. Tổ hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam tỉnh Phú Yên đã và đang chủ động phối hợp tổ chức Chương trình “Đưa sân khấu vào học đường”. Em Trần Mỹ Tiên ở phường 9 (TP Tuy Hòa), người vừa đạt giải nhất ở độ tuổi 12 đến 17 của Liên hoan Dân ca bài chòi năm 2014 được tổ chức ở Bình Định, tâm sự: “Em có thể hát được rất nhiều làn điệu của dân ca bài chòi. Mỗi làn điệu đều có ý nghĩa riêng của nó. Khi em hát và hiểu ý nghĩa đó thì thấy yêu quê hương mình hơn. Nếu chịu khó tập thì bạn thiếu nhi nào cũng có thể hát được bài chòi”.
Sẽ còn nhiều bất ngờ và thú vị ở phía trước khi đến với nghệ thuật dân ca bài chòi ở Phú Yên. Khơi dậy niềm đam mê, tình yêu trong đại bộ phận người dân, dân ca bài chòi trở thành nghệ thuật cội nguồn và độc đáo của quê hương.
HOÀNG THY
